نشریه مطالعات توسعه اجتماعی - فرهنگی
پیاپی 4 (بهار 1392)

انسجام اجتماعی به عنوان یکی از ابعاد سرمایه ی اجتماعی، از شاخص های توسعه ی اجتماعی، فرهنگی و سیاسی در کشورها به شمار می رود. یکی از گروه های عمده ی جامعه که شرکت آنان در روند اداره آن و توسعه ی سیاسی، اجتماعی و فرهنگی ضروری به نظر میرسد، جوانان هستند. مطالعه ی فرهنگ سیاسی جوانان که یکی از بزرگترین گروه های جمعیتی در کشورهای در حال توسعه محسوب میشود، اهمیت خاصی برای ثبات سیاسی و پویایی جامعه دارد. هدف از نگارش این مقاله بررسی تاثیر رسانه های ارتباط جمعی بر انسجام اجتماعی جوانان در شهر تبریز است. روش تحقیق پژوهش در جمعآوری و تجزیه و تحلیل داده ها، روش پیمایشی است. این مطالعه بر روی 384 نفر از دختران و پسران شهر تبریز صورت گرفته است. برای جمع آوری اطلاعات، از پرسشنامه استفاده شده است که اعتبار آن، به روش صوری، و پایایی آن، به کمک آمارهی آلفای کرونباخ سنجیده تحت محیط ویندوز تجزیه و تحلیل شدند. با تقسیم انسجام SPSS شده است و داده ها از طریق نرم افزار 16 اجتماعی به چهار متغیر (گرایش به ارزش های اجتماعی، احساس تعلق اجتماعی، گرایش به انتظام اجتماعی و مشارکت اجتماعی) ، به همراه در نظر گرفتن سه نوع وسایل ارتباط جمعی (رسانه های چاپی، رسانه های الکترونیک و رسانه های دیجیتال) ، مشاهده شده است که همبستگی های معناداری میان مصرف رسانه و انسجام اجتماعی پاسخگویان وجود دارد.

موضوع کارآفرینی زنان امروزه یکی از موضوعات مهم و قابل توجه در حوزه ی مطالعات کارآفرینی است. بیشتر مطالعات انجام گرفته در زمینه ی کارآفرینی زنان متمرکز بر ویژگی های شخصیتی زنان کارآفرین و نیز محدودیت ها، موانع و چالش های پیش روی این زنان بوده است و می توان گفت ساختارهای احاطه شده ی اجتماعی در این میان، به عنوان عاملی مهم، کمتر موردتوجه قرار گرفته است. لذا این پژوهش به مطالعه ی نقش سرمایه ی اجتماعی در کارآفرینی زنان پرداته است. هدف اصلی این پژوهش عبارت است از بررسی تاثیر سرمایه ی اجتماعی و ابعاد آن بر کارآفرینی زنان. برای دستیابی به این هدف، فرضیه ی اصلی به صورت تاثیر سرمایه ی اجتماعی بر کارآفرینی زنان تعریف شد. جامعه ی آماری این پژوهش 61 نفر از زنان عضو انجمن زنان مدیرکارآفرین است و مورد تجزیه و تحلیل قرارگرفت. همچنین برای دستیابی به Spss داده های حاصله با استفاده از نرم افزار آماری تحلیل، تبیین و ارائه ی راهکار، حجم نمونه ای متشکل از 10 نفر از زنان کارآفرین انتخاب شد که پاسخ دهندگان و به پرسش هایی درقالب مصاحبهی نیمه ساختاریافته پاسخ گفتند. یافته های پژوهش حاکی از آن است که رابطهی مثبت و معناداری میان سرمایه ی اجتماعی و هر سه بعد آن (ساختاری،رابطه ای و شناختی) با کارآفرینی زنان برقرار است و در بررسی اینکه کدام یک از ابعاد سرمایه ی اجتماعی بیشترین تاثیر را بر کارآفرینی زنان دارند، مشخص شد که در میان ابعاد سرمایه ی اجتماعی، بعد ساختاری دارای بالاترین تاثیر بر کارآفرینی زنان است و پس از آن بعد شناختی قراردارد و بعد رابطه ای دارای کمترین تاثیر بر کارآفرینی زنان است.

بررسی تحقیقات مختلف انجام شده در نقاط مختلف دنیا نشان می دهد که مصرف مشروبات الکلی یکی از مشکلاتی است که در بسیاری از نقاط جهان رواج دارد. در کشور ایران نیز مصرف مشروبات الکلی خلاف هنجارهای دینی و قوانین کشوری محسوب میشود. تحقیق حاضر با هدف بررسی تاثیر خودکنترلی و پیوند اجتماعی بر نگرش دانشجویان نسبت به مصرف مشروبات الکلی صورت پذیرفتهاست. این تحقیق با روش پیمایشی و با نمونه آماری 530 نفری (318 دختر و 212 پسر) از دانشجویان دانشگاه مازندران در سال تحصیلی 90-91 به اجرا در آمده است. چارچوب نظری تحقیق عبارتند از: نظریه ی عمومی جرم گاتفردسون و هیرشی و نظریه ی پیوند اجتماعی هیرشی. 59 درصد از پاسخگویان اصلا الکل مصرف نکردهاند. از این تعداد / داده های توصیفی تحقیق نشان میدهد 6 63 درصد را دختران تشکیل می دهند. همچنین حدود نیمی از نمونه ی تحقیق دارای / 54/2 درصد راپسران و 2 نگرش منفی و نیمی دیگر دارای نگرش میانه و مثبت نسبت به مصرف الکل بوده اند. نتایج تحقیق، نشان می دهد متغیر خودکنترلی و متغیرهای باور و التزام تحصیلی دارای رابطه ی مستقیم و معنادار با نگرش نسبت به مصرف الکل بوده و متغیر باور نیز مهم ترین تبیین کننده ی نگرش به مصرف الکل بوده است.

با افزایش دامنه ی فعالیت های رسانه های مختلف و تشویق به مصرف بیشتر انواع مختلف از کالا و خدمات، شکل های جدیدی از رفتار مصرفی و تبعات ناهنجار آن در شهرهای بزرگ گسترش یافته است. استفاده از وسایل تاثیرگذار بر ذهن انسان، برای سودمند جلوه دادن کالاهای تولیدشده و در نتیجه خرید و مصرف آن در سطوح گسترده ی اجتماعی، گذشته از تولید فرهنگ و نگرش جدید در فضای شهری، تاثیر قابل ملاحظه ای نیز بر نظام رفتاری ساکنین در شهرها بر جا گذاشته است. میتوان گفت بنا به علل مختلف از جمله به دلیل فزونی فعالیت های تبلیغاتی و رسانه ای، تمایل به مصرف زیاد در لایه های بسیار گسترده ای از مردم به صورت یک قاعده و هنجار اجتماعی و بعضا دارای عوارض درآمده است. با توجه به اهمیت جامعه شناختی موضوع مصرف در نظام کارکرد شهری این پژوهش در صدد است تا به بررسی رابطه میان میزان مصرف گرایی زنان شهر تهران و تبلیغات تجاری موجود شهری 1 بپردازد. چرا که بنا به دلایل و عوامل مختلف، زنان بیشترین سطح از مصرف شهری را در مقابسه با مردان به خود اختصاص می دهند. از تبیین های نظری مختلف از جمله نظریه ی اقناع برای واکاوی تحلیلی و مفهومی موضوع مورد استفاده قرار گرفته است. روش مورد استفاده در پژوهش، پیمایش، و ابزار گردآوری داده ها نیز پرسشنامه و نمونه ی مورد بررسی 270 نفر از زنان شهروند ساکن در شهر تهران و مراجعه کننده به مراکز خرید است که با روش نمونه گیری خوشه ای طبقه بندی شده اتفاقی انتخاب شده اند. نتایج به دست آمده مبین آن است که میان تبلیغات تجاری در شهر و میزان و نوع مصرف گرایی زنان رابطه ی معنی دار وجود دارد. در این میان متغیر واسط تمایل به مصرف زیاد و نگرش مادیگرایانه، نقش تعیین کنندهای در سطح مصرف افراد مورد تحقیق دارد.

اعتیاد به مواد مخدر یک آسیب اجتماعی است که ویرانگری های حاصل از آن زمینه ساز سقوط بسیاری از ارزش ها و هنجارهای فرهنگی و اخلاقی است. این معضل تا چندی پیش خاص مردان تلقی می شد؛ اما اخیرا زنان را نیز درگیر کرده است. از آنجا که پیامدهای اعتیاد زنان بر جامعه بسیار ناگوارتر از پیامدهای اعتیاد مردان است، پژوهش در این زمینه ضروری به نظر می رسد. بر این اساس در این تحقیق سعی شده است عوامل موثر بر اعتیاد زنان معتاد زندانی در زندان مرکزی اصفهان تحلیل و بررسی شود. پژوهش با روش نظریه ی داده بنیاد صورت گرفته است که از دسته ی پژوهش های کیفی است. به این منظور 30 نفر از زنان معتاد زندانی در زندان مرکزی اصفهان با روش نمونه گیری نظری انتخاب شدند و مصاحبه های عمیق با آنان انجام شد. نتایج به دست آمده بیان کننده ی این است که سابقه ی مصرف مواد در خانواده، نوع منطقه ی محل سکونت، تنش در زندگی و ارتباط با دوستان معتاد، از شرایط علی اثرگذار و وجود فرزند، پایگاه اقتصادی اجتماعی و روابط نامناسب خانوادگی از شرایط میانجی موثر بر پدیده ی مصرف مواد مخدر در زنان است. پیامدهای حاصل از این پدیده بر زنان معتاد شامل: اشتغال به کار در مشاغل پایین و کم درآمد، ارتکاب انحرافات اجتماعی، نامناسب شدن روابط خانوادگی، مشکلات جسمی و روحی و مجازات زندان به دنبال انجام انحرافات اجتماعی بوده است که هر کدام پیامدهای فردی و اجتماعی بسیاری به همراه خواهد داشت.

این مطالعه به بررسی جریان های مهاجرتی استان مازندران وعلل وعوامل موثر بر آن می پردازد. در این زمینه نویسندگان مقاله در پی یافتن پاسخ به این پرسش هستند که روند مهاجرت در استان مازندران به چه صورتی است و همچنین چه عواملی بر آن تاثیر دارد؟ با توجه به این پرسش اساسی چند فرضیه ی مهم در متن این پژوهش شکل گرفت که با استفاده از نظریاتی که در حوزه ی مهاجرت مطرح شده است سعی در تبیین آن داریم. از مهمترین نظریاتی که در این بخش مورد استفاده قرار گرفته نظریاتی است که در غالب نظریات اقتصادی و اجتماعی و روانشناختی مهاجرت و روانشتاین و… مطرح شده است. برای گردآوری اطلاعات مورد نیاز پژوهش از داده های سرشماری (تحلیل ثانویه) و در ادامه برای بررسی پیمایشی از تکنیک پرسش نامه استفاده شده است. نمونه ی آماری پژوهش پیمایشی شامل افرادی است که برای تغییر نشانی به ادارات ثبت احوال سطح استان مراجعه کرده اند و روش نمونه گیری سرشماری مقطعی است. نتایج پژوهش براساس یافته های سرشماری نشان 1385 مازندران جزء 11 استان مهاجرپذیر کشور است. بیش ترین مبادله ی - می دهد که در طی سالهای 75 مهاجرتی استان همواره با استان های همجوار خود بوده و حدود 60 درصد از جریانات مهاجرتی به مهاجرتهای داخل استانی و 40 درصد به مبادلات مهاجرتی با دیگر استانهای کشور اختصاص دارد. یافته های پژوهش دربخش آزمون فرضیات نشان میدهد که عوامل روانشناختی بیشترین تاثیر و متغیر عوامل اقتصادی کمترین تاثیر را بر مهاجرت داشته است.

در میان انواع روابطی که یک فرد در جامعه با دیگران دارد، ارتباط با همسایگان نیز یکی از این روابط است و در بستر همین روابط همسایگی است که پدیدهای به نام سرمایهی اجتماعی همسایگی نیز رقم میخورد که متشکل از ابعاد عینی (شبکهی روابط و تعاملات، انسجام رابطهای، مشارکت اجتماعی) و ابعاد ذهنی (اعتماد اجتماعی، انسجام ارزشی، حمایت اجتماعی و نزدیکی اجتماعی) است. وجود این نوع خاص از سرمایهی اجتماعی دارای پیامدهای مهمی در زندگی اجتماعی افراد است که مهمترین آنها عبارتاست از: وجود امنیت اجتماعی، کنترل اجتماعی و رضایت از محلهی مسکونی افراد. در این زمینه، این پژوهش با حجم نمونهی 384 نفر در شهر آران و بیدگل (منطقهی آران) ، انجام گرفته است. روش تحقیق، توصیفی- تحلیلی بوده و داده های و با بهکارگیری روش های آماری مانند توزیع spss جمعآوری شده از طریق پرسشنامه با استفاده از نرم افزار فراوانی، ضریب همبستگی پیرسون، اسپیرمن، رگرسیون خطی و… توصیف و تحلیل شده است. نتایج تحقیق حاکی از آن است که میان سرمایهی اجتماعی همسایگی و هر یک از پیامدهای اصلی مرتبط با آن رابطهی مستقیم و معنیداری برقرار است و در میزان سرمایهی اجتماعی همسایگی در هریک از بافتهای مختلف اعم از قدیمی و نوساز تفاوتی مشاهده نمیشود.

مساله ی این مقاله ناظر بر درجه ی تفاوتپذیری دموکراسی است. چارچوب نظری تحقیق به این صورت فرموله شده است که مولفه های سرمایه ی اجتماعی و نابرابری مازسوی در توزیع درآمد و درآمدهای غیررانتی شرط لازم برای دموکراسی است. رویکرد مقاله تحلیل تطبیقی فازی میان کشوری است. جمعیت تحقیق مجموعه ی 156 کشوری است که در فهرست بانک جهانی دارای دادهاند، اما در هر تحلیل با توجه به داده های و Exel ،spss مفقوده تعداد موارد با هم متفاوت است. روش داوری فرضیه ها، فازی و نرم افزار مورد استفاده است. یافته های تجربی ناظر بر رابطه میان فازی مجموعهای، دلالت برآن دارند در بیش تر موردها، Fs/QCAf اعتماد متقابل و درآمدهای غیررانتی شرط لازم برای دموکراسی است. مشارکت مدنی و نفع جمعی بالا و نابرابری مازسوی معمولا شرط لازم برای دموکراسی است. بررسی مسیرهای علی شرط کافی برای وقوع نتیجه نشان می دهد سه مسیر جداگانه برای رخداد دموکراسی وجود دارند که هرکدام از این مسیرها شرط ترکیبی (عطفی) کافی تلقی می شوند. وجه مشترک این سه مسیر مشارکت مدنی بالا و درآمدهای غیر رانتی است.